“De Witte Kronings calèche” beter bekend als de “Crème Calèche”
Gebouwd in 1898 door M.L. Hermans & co. Den Haag
Fabrieksnummer: 4215
Aankoop bedrag: fl. 11.000,–
Geschenk van Emma aan Koningin Wilhelmina
Ter gelegenheid van haar inhuldiging op 6 september 1898 te Amsterdam, ontvangt Koningin Wilhelmina crème calèche van haar moeder Regentes Emma een roomwitte gala calèche als geschenk. Voorop de calèche een beeldengroep van drie gratiën welke de koningskroon heffen, achterop twee gratiën welke een lauwerkrans omhoog houden. Het gehele rijtuig is beschilderd met slingers van eikenblad en eikels. Op de portieren het Koninklijk wapen van 1815; de leeuwen kijken naar voren. Het rijtuig wordt voor het eerst gebruikt op 5 september 1898 tijdens de intocht van de jonge Wilhelmina te Amsterdam.
Crème Calèche is een familie rijtuig, ingezet bij huwelijken
Het rijtuig moet naast de Glazen Koets, het statie rijtuig voor staatsceremonieën, een functie krijgen als familie rijtuig. In 1908 krijgt fa. Hermans de opdracht voor het bijmaken van een drafkoffer en lakeienzitting. Zodat het rijtuig ook in draf uitgebracht kan worden. Het rijtuig is o.a. ingezet bij verlovingen, huwelijken en regeringsjubilea van achtereenvolgens Koningin Wilhelmina, Juliana en Beatrix. Willem Alexander breekt met deze traditie.
Crème Calèche compleet gerestaureerd in 1928
In 1928 is het rijtuig compleet opnieuw gelakt en gestoffeerd. De wapens op de deuren worden vervangen door de modernere versie van 1907; de leeuwen kijken elkaar aan. In 1929 is het witte rubber om de wielen vervangen door het meer praktische zwarte rubber. Datzelfde jaar wordt het leer van het voorschild en spatborden vervangen door nieuw lakleer. Over de periode 1929-1985 is geen restauratie verslag bijgehouden.
Crème Calèche mee op staatsbezoek Nederlandse koloniën 1955
In 1955 gaat de calèche mee met Koningin Juliana en Prins Bernhard op bezoek naar de Nederlandse koloniën Curaçao en Suriname. Bij al deze gelegenheden wordt het rijtuig door 6 paarden getrokken.
Ongeluk tijdens de Staten-Generaal 1963
In 1963 raakt het rijtuig tijdens de opening van de Staten-Generaal betrokken bij een ongeval. Een paard ingespannen voor de Crème Calèche, met de prinsessen Beatrix, Irene en Margriet erin, sloeg op hol. Het liep goed af. De koets kwam tegen een boom tot stilstand, de prinsessen bleven ongedeerd en stapten aan boord van de Gouden Koets.
Restauratie eigen beheer Koninklijk staldepartement 1985-1998
In 1985 start het Koninklijk Departement in eigen beheer een grootschalige restauratie op. Het onderstel wordt grotendeels opnieuw gelakt. Tussen het werk door wordt het rijtuig ingezet voor show rijden op evenementen. In 1998 staat het departement voor een groot dilemma. De restauratie komt zo niet klaar en blijkt een véél te grote klus voor de één mans schildersafdeling van het departement. Verschillende delen zijn pas half klaar. Oude en nieuw gelakte delen passen niet bij elkaar. De nog aanwezige lak partijen van 1928 vertonen ernstige onthechting. De stoffering zit vol lelijke waterkringen. De hout constructie heeft schade door vocht intrek. Het verval krijgt de overhand.
Onderzoek RestauratieCentrum Stolk naar restauratiemogelijkheden 2000
Er vindt door Stolk uitgebreid onderzoek en overleg met textiel- en schilderijen restauratoren plaats. Eind 2000 ligt een voorstel klaar waarin de keuze de Crème Calèche als “kasplantje” te laten voortbestaan of terug te brengen in oorspronkelijk staat met behoud van oude details. In 2002 krijgt RestauratieCentrum Stolk groen licht. De keuze is gevallen op voortzetting van de opgestarte restauratie van midden jaren tachtig. De uitdrukkelijke wens is het rijtuig optimaal inzetbaar te maken en te houden. Het Koninklijk Staldepartement is geen museum, de rijtuigen moeten voor 100 procent inzetbaar zijn.
Oude heraldiek behouden tijdens restauratie Stolk 2002
In oktober 2002 wordt de restauratie bij Stolk opgestart. De wapens, kronen en lak partijen welke nog een goede hechting hebben en behouden kunnen blijven worden gereinigd met een oplosmiddel. De lak partijen die reeds vernieuwd zijn en die welke door de jaren heen herhaaldelijk zijn overgeschilderd worden tot op het kale hout verwijderd. Nadat de schade aan de constructie is hersteld wordt een nieuw lak systeem opgebouwd. Waarin de oude Heraldische Koninklijke wapens en kronen met hun omgeving praktisch onzichtbaar worden geïntegreerd.
Team Stolk vindt oude fragmenten originele stoffering
Tijdens het onderzoek door Stolk–eind jaren negentig- kwam aan het licht dat het rijtuig opnieuw was gestoffeerd. Archief materiaal uit het Koninklijk Huisarchief bevestigt dat dit was gebeurd in 1928, tijdens de eerste grote restauratie. Fragmenten van de oorspronkelijke stoffering, een katoenzijden stof met jacquard patroon, worden door Stolk gevonden. Het materiaal is totaal doorgesleten, wat aangeeft dat het familie rijtuig intensief gebruikt is. Tevens vindt Stolk de restanten van een Hermelijn vloer- en opstap bekleding.
Hermelijn wordt vervangen door tapijt
Door fa. Stief te Augsburg worden de gewenste stof en passementen in de oorspronkelijke kleuren en materialen gereproduceerd. Het bedrijf gebruikt hiervoor de beste kwaliteiten zijde, katoen en wol. Het rijtuig wordt in Augsburg opnieuw gestoffeerd. De finishing touch vindt plaats in Balkbrug. Gezien de moderne opvattingen ten aan zien van hermelijn bont wordt er wollen tapijt als vloerbekleding gebruikt. Al het oude materiaal wordt in het Huisarchief opgeslagen.creme caleche stolk
23 ¾ karaat bladgoud voor de eikenblad slingers
Na het stofferen worden de lak werkzaamheden vervolgd. Snijwerk op body en onderstel worden weer verguld. Naar de traditie van rijtuigschilders wordt er weer olie verguld. Voor het bladgoud wordt een kwaliteit gekozen van 23¾ karaat. Tijdens de vele restauraties in het verleden zijn er veel eikenblad slingers en verguldwerk niet meer terug aangebracht op het rijtuig. In 1928 is er geen eikenblad slinger meer aangebracht op de flêche. In de jaren tachtig zijn er geen eikenblad slingers meer aangebracht op de achterkanten van de velgen en de drafkoffer. Diverse foto’s worden er gevonden met verschillende uitvoeringen van de eikenblad slinger op de voorkoffer. Wat weer aangeeft dat het rijtuig –door de jaren heen- meerdere keren is over gelakt.
Originele ontwerptekeningen van de Crème Calèche gevonden
Vanuit het Koninklijk Huisarchief bereikt ons één foto van vóór de grote restauratie van 1928. Tevens levert het Nationaal Rijtuigmuseum “Nienoord” te Leek de originele ontwerptekeningen van de Crème Calèche aan. Aan de hand van deze tekeningen en foto wordt het lofwerk en verguldsel weer terug gebracht op de originele plekken.
De leren klep- en kap omranding zijn enkele decennia geleden vernieuwd en passen niet bij het voorscherm en spatborden, waarop in de loop der tijd een mooi craquelé is ontstaan. Besloten wordt de klep- en kap omranding te vervangen en te voorzien van een craquelé uiterlijk, zodat het geheel mooi harmonieert.
Messing sierlijsten worden elektrolytisch verguld
De messing sierlijsten worden gerestaureerd en waar nodig, worden nieuwe nageltjes in gesoldeerd. Hierna worden de lijsten opnieuw elektrolytisch verguld. Vlak voordat de laatste vernislaag op het rijtuig gekwast wordt, worden de lijsten terug geplaatst. Na het af vernissen, wordt eerst het onderstel weer samengebouwd. Vervolgens wordt de body met een hefinrichting opgetild en probleemloos op het onderstel geplaatst. De met rood saffiaan leer overtrokken C-riemen worden op maat gesneden en afgesteld.
Restauratie volgens wens voltooid binnen 1½ jaar
Juni 2004 is de restauratie van de Crème Calèche met voorkoffer en lakeienzitting voltooid. Het was de uitdrukkelijke wens de restauratie zo snel als mogelijk was uit te voeren, zodat het rijtuig weer snel gebruiksklaar stond voor eventuele familie gelegenheden.
Restauratie beelden groepen 2004-2005
In de winter van 2004-2005 worden de bladgoud vergulde beeldengroepen bij Stolk gerestaureerd.
Aflevering aan Majesteit op 18 juni 2004
Op 18 juni 2004 wordt de Calèche door team Stolk persoonlijk overgedragen aan Hare Majesteit Koningin Beatrix.
Reactie team Stolk:
Het mogen restaureren van de absolute topstukken op rijtuiggebied, zoals de Crème Calèche, is een onvergetelijke ervaring waar je uitsluitend terugkijkend pas écht voluit van kan genieten.
Hartelijk dank aan ons team van medewerkers en adviseurs! Zonder hun was het ons nooit gelukt deze fantastische klus zo snel te klaren. Op naar het volgende project!
